• Strona główna
  • Wiadomości
  • Środowisko
    • Środowisko
    • Klimat
    • Odpady i recykling
    • Zanieczyszczenia środowiska
    • Energia
    • Elektromobilność
  • Zwierzęta
  • Dom i ogród
ecovibes
Brak wyników
Pokaż wszystkie wyniki
ecovibes
Brak wyników
Pokaż wszystkie wyniki
Zdjęcie z lotu ptaka leśnej drogi połączonej z drogą na pustyni

Klimat — co to jest i jakie czynniki go kształtują?

Dawid Jakubowski przez Dawid Jakubowski
19 grudnia 2022
w Klimat
Czas czytania: 9 minuty

Co to jest klimat?

Klimatem nazywamy charakterystyczne dla danego obszaru warunki pogodowe. Uwarunkowania te muszą być stałe i nie mogą podlegać ciągłym zmianom. Określa się je na podstawie trwających co najmniej 30 lat obserwacji, które pozwalają na ustalenie czynników utrzymujących się w czasie. Przykładem może być tutaj pora deszczowa, która jest jedną ze składowych klimatu obszaru równikowego.  

Ustalanie cech klimatu odbywa się na podstawie pomiarów: 

  • wielkości opadów atmosferycznych
  • wysokości temperatury w danych porach roku
  • siły, kierunku i częstości występowania wiatru
  • ilości promieniowania słonecznego
  • częstości i siły zachmurzenia

Specyficzny klimat danego regionu określa się więc, uśredniając wartości pomiarów powyższych zjawisk pogodowych. Obserwacje nie mogą trwać krócej niż 30 lat. W opisach klimatu uwzględnia się również najczęściej występujące na danym terenie zjawiska pogodowe, takie jak tornada, czy opady gradu.

Czynniki klimatotwórcze — co wpływa na klimat

Na specyficzny klimat ziemskich stref ma wpływ wiele czynników, które oddziałują na siebie nawzajem. Wiele z nich kształtuje klimat planety przez tysiące lat, co przekłada się na powolne i łatwiejsze do przewidzenia zmiany. Istnieją też jednak czynniki powodujące zmiany dość gwałtowne, mogące w kilkadziesiąt lat całkowicie odmienić warunki pogodowe na Ziemi.  

Czynniki klimatotwórcze dzielą się na: 

  • strefowe
  • naturalne
  • antropogeniczne, czyli takie związane z działalnością człowieka

Zobacz także: Najzimniejsze miejsca na Ziemi

Czynniki strefowe

Szerokość geograficzna to czynnik mający największy wpływ na klimat i zarazem jedyny w kategorii czynników strefowych. Położenie obszaru na danej szerokości geograficznej wpływa przede wszystkim na ilość promieni słonecznych docierających do ziemi. Najprościej mówiąc, im więcej pada ich na dany obszar, tym panują na nim wyższe temperatury.

Oznacza to, że czynnik ten wpływa też na ilość opadów. Im temperatura jest wyższa, tym większe jest parowanie wód i tym większa jest ich suma Dzieje się tak przez wzgląd na specyficzne nachylenie planety względem słońca. 

Ponadto od szerokości geograficznej zależy również wartość ciśnienia atmosferycznego. Na równiku oraz w szerokościach umiarkowanych ciśnienie jest wysokie, a na zwrotnikach i w strefie okołobiegunowej wysokie. Wpływa to na szybkość i częstość występowania wiatru.

Czynniki astrefowe (naturalne)

Drugą główną grupą, wpływająca na klimat są czynniki asferowe, nazywane inaczej naturalnymi. Zaliczamy do nich rozkład lądów i mórz, prądy morskie (oceaniczne), wysokość nad poziomem morza, rzeźbę terenu oraz jego pokrycie.

Rozmieszczenie lądów i oceanów

Łatwo zaobserwować, że warunki pogodowe nad morzami i oceanami różnią się od tych w głębi lądu. Spowodowane jest to zróżnicowanym poziomem nagrzewania się i oddawania ciepła przez stały ląd i obszary wodne. W pobliżu mórz i oceanów będą więc panowały niższe temperatury, a suma opadów będzie znacznie wyższa, niż w głębi lądu. 

Różnice zauważalne są również w przypadku wiatrów. Nad morzem można spodziewać się raczej wiatrów monsunowych i bryzy, które im dalej w głąb lądu, tym rzadziej występują.

Prądy morskie i oceaniczne

Prądy morskie dzielą się na zimne oraz ciepłe. Lokalne występowanie danego typu prądu w znacznym stopniu wpływa na temperaturę na lądzie. Ciepłe prądy powodują zwiększenie średnich temperatur, a zimne jej obniżenie oraz niekiedy suszę.

Rzeźba terenu

Specyficzne ukształtowanie terenu w dużej mierze wpływa na swobodę przepływania mas powietrza. Sprawia to, że w górach wiatr w znaczącym stopniu różni się od tego na nizinach. Dominują tam wiatry typu fenowego (inaczej zwany halnymi), czyli ciepłe i suche, potrafiące w kilkanaście minut podnieść temperaturę nawet o 20 stopni Celsiusza. Na terenach wyżynnych jest też chłodniej, a ciśnienie jest niższe. Temperatura powietrza spada wraz z wysokością średnio o 0,6 stopnia na każde 100 metrów. 

Pokrycie terenu

Gęsto rosnąca roślinność to naturalny magazyn wody. Dzięki niej w glebie utrzymywana jest większa wilgotność, co dodatkowo napędza wzrost nowych gatunków. Większa ilość wody oznacza również większe średnie parowanie, co przekłada się na częstsze deszcze. Bujna roślinność wpływa również na mniejsze wahania temperatur. W strefach zielonych można zatem spodziewać się mniejszej różnicy temperatur pomiędzy dniem a nocą, niż w strefach niepokrytych roślinami. 

Czynniki antropogeniczne

Czynniki antropogeniczne związane są z działalnością człowieka na planecie. Na klimat ma wpływ wydobywanie i spalanie paliw kopalnianych, masowa hodowla zwierząt, produkcja żywności i wielu innych dóbr. Praktycznie wszystkie gałęzie gospodarki emitują wielkie ilości gazów cieplarnianych, które koncentrowane są w atmosferze. 

Sprawia to, że średnie temperatury rosną. Przemysł powoduje także przedostawanie się innych trujących substancji do atmosfery. Te z kolei dostają się do gleby wraz z deszczem, zakwaszając ją i stwarzając zagrożenie dla rosnącej na niej roślinności. 

W miastach dużym problemem jest również tworzenie się „wysp ciepła„. Tereny z gęstą zabudową charakteryzują się wyższą temperaturą, bardziej suchym powietrzem i mniejszym wiatrem.

Strefy klimatyczne, czyli typy klimatu

Podziałem na strefy klimatyczne zajmowało się wielu badaczy. Wyróżniali oni je zgodnie z nieco innymi czynnikami. Jedną z bardziej znanych klasyfikacji, jest ta przygotowana przez niemieckiego klimatologa Wladimira Köppena. Podzielił on Ziemię na strefy wyróżniające się pomiędzy sobą zróżnicowanymi średnimi temperaturami i stopniem wilgotności. Naukowiec podzielił świat na 5 stref klimatycznych oraz kilka typów klimatu. 

Peel, M. C., Finlayson, B. L., and McMahon, T. A. (University of Melbourne) | wikimedia.org

Strefa tropikalnego klimatu wilgotnego

Strefa tropikalnego klimatu wilgotnego znajduje się po obu stronach równika. Cechuje się bardzo wysoką sumą opadów atmosferycznych i  wysoką średnią miesięczną temperaturą. W strefie nie istnieje zima, a temperatury prawie nigdy nie spadają poniżej 18 stopni Celsiusza.

W tej strefie wyróżniamy:

  • klimat tropikalnych lasów deszczowych
  • klimat tropikalny monsunowy
  • klimat sawann

Strefa klimatów suchych

W strefie klimatów suchych opady są dużo niższe niż parowanie. Oznacza to, że w takich rejonach brakuje wody, a roślinność pozostaje dość uboga. 

W tej strefie wyróżniamy:

  • klimat stepów (ciepły i zimny)
  • klimat pustyń (ciepły i zimny)

Strefa klimatów umiarkowanie ciepłych

Strefy umiarkowanie ciepłe charakteryzują się minimalną temperaturą wynoszącą -3 stopnie Celsiusza zimą. W miesiącach ciepłych panuje średnia miesięczna temperatura powyżej 10 stopni Celsiusza. W tej strefie istnieje wyraźny podział na pory roku. 

W tej strefie wyróżniamy: 

  • klimat śródziemnomorski (kontynentalny, przybrzeżny)
  • klimat subtropikalny (wilgotny,  klimat umiarkowanie suchego lata, z ciepłą i suchą zimą)
  • klimat oceaniczny
  • klimat umiarkowany z suchą zimą
  • klimat subarktyczny oceaniczny

Strefa klimatu kontynentalnego

Strefa klimatu kontynentalnego charakteryzuje się średnią temperaturą w zimie większą niż -3 stopnie Celsiusza. W miesiącach ciepłych jest to nieco więcej, bo powyżej 10 stopni. Lata w tym klimacie są upale, a zimy bardzo chłodne. 

W tej strefie wyróżniamy: 

  • klimat kontynentalny z gorącym latem (klimat wilgotny kontynentalny z gorącym latem, klimat wilgotny kontynentalny z gorącym latem oraz suchą i mroźną zimą)
  • klimat kontynentalny z ciepłym latem (klimat wilgotny kontynentalny z łagodnym latem, klimat wilgotny kontynentalny z mroźną, suchą zimą i ciepłym latem)
  • klimat kontynentalny subarktyczny (klimat subarktyczny z mroźną zimą, klimat subarktyczny)
  • klimat kontynentalny subarktyczny z nadzwyczaj mroźną zimą

Strefa klimatu polarnego

Strefa klimatu polarnego występuje na biegunach obu półkul. Średnia temperatur w najcieplejszym miesiącu wynosi tutaj 10 stopni Celsiusza. Niskie temperatury utrzymują się cały rok. 

W tej strefie wyróżniamy: 

  • klimat tundry
  • klimat lądolodu
  • klimat obszarów wysokogórskich

Pogoda, a klimat — jaka jest różnica?

Z definicji klimatu wynika, że jest on stały na danym obszarze. Odróżnia go to od pogody, która jest zmienna i dość chaotyczna. Inaczej mówiąc, klimat jest uśrednieniem warunków atmosferycznych, które występują na danym obszarze, a pogoda jest stanem temperatury i innych zjawisk atmosferycznych w danym momencie. 

Warto tu również wspomnieć, że w każdym regionie mogą występować różnego rodzaju anomalie pogodowe. Pod tym pojęciem kryją się krótkotrwałe zmiany w znacznym stopniu odbiegające od przyjętej normy. Nie oznaczają one zmian klimatu.

Zobacz także

Lodowiec

Topnienie lodowców – przyczyny, skutki i zapobieganie

przez Dawid Jakubowski
11 października 2022

Zasoby lodu na Ziemi tworzą pokrywy śnieżne, lód morski i słodkowodny, a przede wszystkim lodowce, w których woda pozostaje zamrożona...

Zdjęcie przedstawiające panoramę kominów emitujących dym

Co to jest efekt cieplarniany?

przez Marek Auruszkiewicz
11 października 2022

Życie człowieka oraz innych organizmów na Ziemi w głównej mierze zależy od warunków panujących na naszej planecie. Podejmowane przez nas...

Globalne ocieplenie – przyczyny, skutki i zapobieganie

Globalne ocieplenie – przyczyny, skutki i zapobieganie

przez Dawid Jakubowski
11 października 2022

Po przeczytaniu tego tekstu będziesz wiedzieć wszystko o globalnym ociepleniu - czym jest globalne ocieplenie, co je wywołuję, jakie są...

Pokaż więcej
ecovibes

© 2022 ecovibes

nawigacja

  • Kontakt
  • Polityka prywatności
  • O nas

SOCIAL MEDIA

Brak wyników
Pokaż wszystkie wyniki
  • Strona główna
  • Wiadomości
  • Środowisko
    • Środowisko
    • Klimat
    • Odpady i recykling
    • Zanieczyszczenia środowiska
    • Energia
    • Elektromobilność
  • Zwierzęta
  • Dom i ogród

© 2022 ecovibes