Zasoby lodu na Ziemi tworzą pokrywy śnieżne, lód morski i słodkowodny, a przede wszystkim lodowce, w których woda pozostaje zamrożona od miliona lat. Monitorowanie zasięgu, grubości i właściwości fizycznych lodu ma ogromne znaczenie dla badań klimatycznych.
W ostatnich latach lodowce gwałtownie topnieją, co niepokoi naukowców i powinno interesować także zwykłych ludzi. Dlaczego lodowce topnieją? Czym grozi to zjawisko i jak mu zapobiegać?
Jak topnieją lodowce?
Lodowce topnieją na skutek działania promieni słonecznych, które nagrzewają kamienie znajdujące się na powierzchni lodowca, napływu cieplejszych wód lodowcowych z wyżej położonych części lodowca oraz oddziaływania ciepłych mas powietrza i ciepłych wiatrów.
Jeśli straty masy śniegu i lodu przewyższają dopływ mas lodu, mamy do czynienia z cofaniem się czoła lodowca. Towarzyszącym temu procesowi zjawiskiem jest także tak zwane cielenie się lodowca, czyli odrywanie od niego brył lodu, które dryfują w wodzie jako góry lodowe.
Topnienie lodowców nazywamy procesem ablacji.
Dlaczego lodowce topnieją?
Istnieje kilka czynników, mających wpływ na topnienie lodowców. Za najważniejszą przyczynę tego zjawiska uznaje się globalne ocieplenie. Zgodnie z raportami Intergovernmental Panel on Climate Change temperatura globalna wzrosła już o około 1 stopień Celsjusza w stosunku do okresu sprzed epoki przemysłowej.
Szacuje się natomiast, że do 2050 roku temperatura wzrośnie nawet o 1,5 stopnia. Zmiany klimatyczne dotykają także terenów pokrytych lodowcami.
Nie wszystkie przyczyny topnienia lodowców zależne są od człowieka i jego zgubnego wpływu na środowisko i klimat. Wśród innych czynników przyspieszających proces topnienia lodu lodowcowego wymienia się:
- zmiany składu atmosfery ziemskiej
- zmiany parametrów orbity ruchu Ziemi wokół Słońca
- wahania promieniowania słonecznego (aktywność Słońca)
- oscylacje oceaniczne, czyli procesy wymiany ciepła między atmosferą a oceanem
- zmiany właściwości powierzchni Ziemi, dotyczące retencji wodnej, przepuszczalności powierzchni czy nawet roślinności
Jak szybko przebiega proces topnienia lodowców? Według danych satelitarnych w latach 80. arktyczne lodowce zajmowały około 7,5 mln km2. Od tamtego czasu roztopieniu uległo ponad 2,5 mln km2 pokrywy lodowej. Co więcej, modele klimatyczne prognozują, że do lat 50. XXI wieku, powierzchnia lodowców zmniejszy się do około 520 tysięcy km2.
Skutki topnienia lodowców
Topnienie lodowców niesie za sobą konsekwencje nie tylko lokalne, ale też globalne. Najbardziej oczywistym skutkiem szybkiego topnienia lodu lodowcowego jest podwyższenie poziomu wód w oceanach. Stanowi to ogromne zagrożenie dla człowieka, przy czym obszarami zalewowymi są przede wszystkim tereny nadmorskie.
Warto zauważyć także, że w lodowcach zamknięta jest niezbędna ludziom słodka woda. Kiedy wskutek topnienia trafia ona do słonych oceanów, zapasy ludzkości ulegają znaczącemu uszczupleniu.
Zmniejszająca się powierzchnia lodowców oddziałuje także na środowisko życia wielu zwierząt. Sprawia, że zanikają porosty, a ich miejsce zajmują rośliny niebędące źródłem pożywienia dla fauny. Na skutek topnienia lodowców zagrożone są takie gatunki jak renifery, pingwiny i niedźwiedzie polarne. Mniejsza połać lodowców przekłada się na zmniejszenie terenu, na jakim do tej pory żyły, rozmnażały się i zdobywały pożywienie.
Zobacz także: Najzimniejsze miejsca na świecie
Kolejnym skutkiem topnienia lodowców jest zmiana krajobrazów górskich. Zanikające lodowce zamykają górskie szlaki, tworzą niestabilne zbocza i osuwiska, stają się przyczyną lawin śnieżnych.
Wskutek podnoszącego się poziomu wód, możemy mieć do czynienia nie tylko z zalewaniem lądów, ale również ze zmianami ekosystemów i migracjami - zarówno zwierząt, jak i ludzi.
Co się stanie, gdy wszystkie lodowce stopnieją?
Zgodnie z wyliczeniami ekspertów, całkowite roztopienie się lodów Grenlandii podniosłoby poziom wód o 7 metrów. W przypadku Antarktydy Zachodniej byłoby to 5 metrów, a w przypadku całości lądolodu Antarktydy około 60 metrów. Jeśli doszłoby do takiej sytuacji, pod wodą znalazłyby się między innymi:
- Europejskie miasta, takie jak Kopenhaga, Petersburg i Bruksela,
- Indyjska Kalkuta,
- Afrykański Dakar,
- Azjatycki Hongkong, Szanghaj i Tokio,
- Amerykański Nowy Jork, Miami i Charleston.
Kontynenty uległyby zmniejszeniu. Ludzie uciekaliby z przybrzeżnych obszarów, ratując się przed katastrofą. Problem nie ominąłby także mieszkańców naszego kraju, bowiem woda w Bałtyku już teraz podnosi się o kilka centymetrów rocznie.
Jak zapobiec topnieniu lodowców?
O sposobach zapobiegania topnieniu lodowców myślą głównie naukowcy, proponując między innymi takie inwestycje, jak budowa specjalnych podwodnych tam na przedpolu lodowców szelfowych. Takie tamy miałby zmniejszać dostęp ciepłej wody głębinowej do spodnich części półek lodowych, co finalnie znacząco spowolniłoby ich topnienie.
Inne rozwiązanie to przewiercenie kilometrowych otworów od powierzchni lodowca do dna. Wskutek takiego działania woda wytrysnęłaby na powierzchnię, gdzie szybko ulegałby zamrożeniu.
Chociaż w teorii takie sposoby powstrzymania procesu topnienia lodowców wydają się proste, to ich realizacja zarówno pod względem technicznym, jak i finansowym okazuje się niezmiernie skomplikowana.
Warto więc pomyśleć, jak każdy z nas może zapobiegać niebezpiecznemu zjawisku topnienia pokrywy lodowej.
Troska o środowisko naturalne leży w gestii każdego człowieka. Jeśli wszyscy ludzie zaczną dbać o poprawę sytuacji klimatycznej, możliwe będzie ograniczenie skutków globalnego ocieplenia, które stanowi przyczynę topnienia lodowców.
Celem każdego z nas powinno być więc przede wszystkim zmniejszenie spalania paliw kopalnych i emisji gazów cieplarnianych. Możemy więc:
- przesiąść się z samochodu na rower lub komunikację miejską,
- obniżyć temperaturę w mieszkaniu o 1 - 2 stopnie Celsjusza,
- zminimalizować zużycie energii elektrycznej.
Jak widać, proces topnienia lodowców dotyczy nas wszystkich i wszyscy mamy swój wpływ zarówno na przyspieszenie tego zjawiska, jak i na jego ograniczenie. Warto więc rozumieć, jaką rolę pełnią na naszej planecie pokrywy lodowe i czym grozi nam ich stopniowe topnienie.
