Co to jest smog? Jak walczyć ze smogiem?

Zanim przejdziemy do walki ze smogiem, warto wyjaśnić kim w ogóle jest nasz przeciwnik – co to jest smog? 

Smog jest zjawiskiem przypominającym mgłę. Powstaje on w wyniku zanieczyszczenia powietrza przez związki chemiczne, takie jak tlenek siarki, tlenek azotu, pyły zawieszone (PM2,5 i PM10), czy benzopiren.

Pojęcie smog powstało, najprawdopodobniej, z połączenia dwóch angielskich słów – smoke (dym) i fog (mgła).

Wyróżnia się dwa rodzaje smogu ze względu na skład, miejsce i warunki, w jakich powstaje.

• Smog fotochemiczny (nazywany też smogiem typu Los Angeles), powstaje w miastach, gdzie jest dużo samochodów. Pod wpływem światła słonecznego tlenki azotu i wodorowęglany wytwarzane przez auta zamieniają się w ozon przygruntowy. Najwięcej tego smogu powstaje rano, gdy większość ludzi jedzie autami do pracy. Cieplejsze dni latem i postępująca urbanizacja oznaczają jeszcze więcej smogu fotochemicznego w miastach.
• Smog (nazywany też smogiem londyńskim), powstaje przeważnie w wyniku spalania dużych ilości węgla o wysokiej zawartości siarki. Składa się ze szkodliwych dla zdrowia substancji i w Polsce występuje w okresie grzewczym.

Stan smogu w Polsce i na świecie, można obserwować na stronie Airly. Zobacz mapę jakości powietrza.

• Podrażnia oczy, płuca i gardło
• Zaostrza choroby układu oddechowego i serca
• Zwiększa zachorowalność na choroby układu oddechowego
• Zwiększa zachorowalność na choroby układu krążenia
• Zwiększa prawdopodobieństwo nowotworów
• Wpływa negatywnie na ciąże
• W niektórych przypadkach powoduje śmierć

Badania wykazują, że jakakolwiek ekspozycja na zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwa, a im jest dłuższa i jakość powietrza gorsza, tym oczywiście, ubytek na zdrowiu jest większy.

Przyczyny smogu

Smog powstaje, gdy zanieczyszczenia uwalniane są do powietrza. Zanieczyszczenia te powstają naturalnie na naszej planecie, jak i są wytwarzane przez ludzi. Jednak to działania człowieka przyczyniają się najbardziej do wytwarzania brudnych substancji, dzieje się to poprzez spalanie paliw kopalnych, a także ich wydobycie. 

W Polsce jakość powietrza jest skandalicznie słaba. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) 36 z 50 miast Unii Europejskiej o największym stężeniu pyłu PM2,5 znajduje się w Polsce. Warto podkreślić, że pył PM2,5 jest najbardziej szkodliwy dla zdrowia spośród substancji zanieczyszczających powietrze.

Instytut Ochrony Środowiska, w przeprowadzonej analizie informuje, że w Polsce w 2013 r. za przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 w 88% odpowiada indywidualne ogrzewanie budynków, 5.7% to ruch pojazdów, a 1.8% to przemysł. 

Statystyki pokazują więc, że w dużej większości za zły stan powietrza w naszym kraju odpowiada ogrzewanie domów. Spalając węgiel w kotłach i piecach emitujemy szkodliwe substancje do atmosfery, ale nie tylko węgiel jest problemem, bo w Polskich gospodarstwach domowych często do pieca wrzuca się również śmieci, lub inny zamiennik węgla. 

Szacuje się, że rocznie w Polsce spalamy w piecach 1,5 do 2 mln ton śmieci i zamienników węgla. Oczywiście ogrzewanie domu odpadami jest nielegalne i grożą za to kary finansowe, ale część społeczeństwa wciąż traktuje odpady, lub stare meble jako zamiennik opału. Lecz nie zdają sobie sprawy z konsekwencji zdrowotnych swoich działań. 

Po co więc palić w piecu śmieciami i zatruwać siebie, swoją rodzinę i wszystkich innych dookoła?

Z pewnością sytuacja finansowa ludzi w Polsce nie pomaga w zwalczaniu przyczyn smogu. Według analiz Instytutu Badań Strukturalnych, w 2016 roku 12,2% mieszkańców Polski było dotkniętych ubóstwem energetycznym, czyli mieli trudności z zaspokojeniem swoich potrzeb energetycznych takich, jak ogrzewanie, ciepła woda i elektryczność. 12,2% mieszkańców oznacza 4,6 mln osób zamieszkujących 1,3 mln gospodarstw domowych.

Ludzie w słabej sytuacji finansowej, którzy ledwo łączą koniec z końcem myślą o innych sprawach niż to, czym palą w piecu, ważne, żeby w domu było ciepło. Dodatkowo nieocieplone domy, czy nieszczelne okna, przez które również ucieka z domu wytworzone ciepło. Wymusza to częstsze palenie w piecu, by utrzymać odpowiednią temperaturę w domu, a więcej spalanego opału oznacza więcej zanieczyszczeń. Jak wspomniałem w poprzednim akapicie, w tym smutnym procesie uczestniczy aż 1,3 mln gospodarstw domowych.

Z analizy IBS dowiemy się także, że aż 2,1 mln osób doświadczało ubóstwa energetycznego, choć nie było ubogie dochodowo. Pokazuje to, że ubóstwo energetyczne nie zawsze jest powiązane z kwestiami finansowymi.

By walczyć ze smogiem, z pomocą ludziom przychodzą programy wymiany starych pieców na nowe. Finansowane są ze środków rządowych, jak i Unii Europejskiej. Jak donoszą ekolodzy, przebieg wymiany pieców idzie w tak niskim tempie, że zajmie kilkadziesiąt lat. Nadmierna biurokracja, a także to, że nie do każdego docierają owe programy powoduje, że wymiany pieców nie działają w pełni, jak zakładano. Choć ważne, że coś zaczyna się dziać w tym aspekcie, to na pewno duży plus.

W 2017 roku poziom PM2,5 został przekroczony w południowej Polsce o rekordowe 3000%

Jak walczyć ze smogiem?

Co możemy zrobić, by poprawić jakość powietrza w naszym kraju? Jak walczyć ze smogiem? 

Warto zwracać uwagę na jakość kupowanego opału, a to dlatego, że im lepsza jakość opału, tym mniej toksycznych substancji wytworzonych przy spalaniu. Poza tym, palenie niskiej jakości opałem, to tylko pozorna oszczędność, bo trzeba spalić go więcej, niż opału dobrej jakości. Opłaca się też zainwestować w lepszą termoizolację budynku, by ciepło nie uciekało przez ściany, dach, czy okna, bo to uciekające pieniądze. 

Warto się także postarać o finansowanie wymiany pieca, najlepiej, żeby był na pellet, a nie węgiel. Sam proces wymiany, jak już wspomniałem wyżej, nie jest idealny, ale wszystko zależy od miejsca zamieszkania. Każda gmina, czy województwo funkcjonuję w tym aspekcie inaczej, dlatego warto się zainteresować tematem wymiany pieca.

Kolejną ważną kwestią jest sam sposób palenia w piecu. Paląc w piecu od dołu, tracimy 30%-70% paliwa, które jest niespalane w piecu, tylko wylatuje przez komin w formie dymu, oznacza to również więcej zanieczyszczeń w powietrzu. Dlatego lepszą metodą jest rozpalanie od góry, dzięki temu rozwiązaniu emisja pyłów maleje o ponad połowę. Zobacz, jak rozpalić w piecu od góry i jakie ma zalety.

Od niedawna, w naszym kraju przeprowadzana jest kontrola sprzedawanego węgla. Gdy węgiel nie spełnia określonych wymagań jakości, sprawa kierowana jest do prokuratury jako podejrzenie popełnienia przestępstwa. Taka kontrola zapobiegnie sprzedawaniu miału, mułu węglowego, czy innych wynalazków, które są silnie trujące. 

Poza tym trzeba stale uświadamiać i edukować ludzi, jak wygląda stan powietrza w Polsce i jakie smog niesie konsekwencje zdrowotne, dla nas i naszych bliskich.